Malgorzata Szlachetka Byłam pod wrażeniem jednego zdania, które usłyszałam: „tutaj nie chodzi o miód, ale oto, żeby pszczoły się roiły“ - mówi zwolenniczka bartnictwa rodem z XXI w. Bo dzikie pszczoły pracują na własny rachunek. Latem często prowadzę lekcje dla dzieci. Zaczynam opowieść od tego, że pszczoły kiedyś nie mieszkały w ulach, ale w lasach. Aż człowiek zauważył, że tam w górze coś się dzieje. Może podpatrzył niedźwiedzia wspinającego się po pniu, a potem zrobił to samo? Włożył rękę do dziupli i pewnie pszczoły go pożądliły, ale przekonał się też, że na palcach zostało mu coś lepkiego i smacznego - mówi dr Beata Panasiuk z Zakładu Pszczelnictwa w puławskim Instytucie Ogrodnictwa. Żeby dostać się do miodu, bartnik, za każdym razem ryzykując upadkiem, wchodził na drzewo. Nieodłącznym elementem jego pracy były też wędrówki w poszukiwaniu kolejnych rojów leśnych pszczół. W dalszej częci artykułu: - jak zaczęła się historia pszczelarstwa - czy w Polsce odrodzą się tradycje bartnicze - czy pszczoły wrócą do lasów Pozostało jeszcze 92% chcesz przeczytać ten artykuł, wykup dostęp. Zaloguj się Zaloguj się, by czytać artykuł w całości Czytaj ten i wszystkie artykuły w ramach prenumeraty już od 3,69 zł dziennie.
Początek jesieni to bardzo intensywny czas dla ptaków wędrownych. Przygotowują się bowiem do wielkiej migracji w kierunku zimowisk oddalonych o tysiące kilometrów. Czas ten określamy mianem jesiennej wędrówki. W ramach cyklu „Wierzę w leśne zwierzę" przygotowaliśmy dla Was solidną porcję podróżniczej wiedzy. Dziś pierwszaByło wszystko na temat tych pożytecznych owadów, a także o faktach i mitach miejskiego pszczelarstwa oraz o ulach na dachu Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych. W Jedlni, słynącej niegdyś z bartniczych tradycji, odbyła się dwudniowa konferencja dotycząca działania "Pszczoły wracają do lasu" w ramach projektu rozwojowego Lasów Państwowych "Zdrowa Żywność z Polskich Lasów". - Na konferencję do Leśnego Ośrodka Edukacyjnego na teren Nadleśnictwa Radom zjechało ponad 250 osób, w tym naukowcy, pszczelarze, bartnicy i leśnicy - pasjonaci pszczelarstwa i bartnictwa, a także osoby z instytucji i organizacji, które będą odgrywały rolę przy realizacji projektu. Konferencja odbyła się pod patronatem honorowym dyrektora generalnego Lasów Państwowych dr. inż. Konrada Tomaszewskiego. Została zorganizowana przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Radomiu przy wsparciu Nadleśnictw Radom, Kozienice i Zwoleń oraz Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych i Centrum Informacyjnego Lasów Państwowych - poinformowała Edyta Nowicka, kierownik Zespołu ds. Promocji i Mediów Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu. Obecni wysłuchali wielu ciekawych konferencji, podczas pierwszej sesji referatowej dr. inż. Krzysztofa Lysika z Nadleśnictwa Koszęcin "Pszczelarstwo dzisiaj" przedstawione zostały szczegóły projektu rozwojowego oraz zagadnienia związane z pszczelarstwem z punktu widzenia nauki. Dr hab. Bożena Denisow z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie opowiedziała o bazie pożytkowej pszczół, a dr hab. Zbigniew Kołtowski, prof. Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach - o kolekcji roślin miododajnych i znaczeniu roślin pożytkowych w gospodarce pasiecznej. O wybranych elementach gospodarki leśnej i łąkowo-rolnej w kształtowaniu różnorodności biologicznej opowiedział Tomasz Krawczyk, naczelnik Wydziału Gospodarowania Ekosystemami RDLP w Radomiu. Dwa wystąpienia dotyczyły pszczelarstwa miejskiego. Uczestnicy obejrzeli film Kamila Baja z Pszczelarium o faktach i mitach miejskiego pszczelarstwa, a o ulach na dachu Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych przy ul. Grójeckiej w Warszawie i bardzo pozytywnych wynikach analizy biochemicznej miodu opowiedział Piotr Smiatacz, dyrektor Zakładu Informatyki Lasów Państwowych, który tą pasieką się zajmuje. Krystyna Piotrowska /Foto Gość Konferencja odbyła się w Leśnym Ośrodku Edukacyjnym na terenie Nadleśnictwa Radom w Jedlni «« | « | 1 | 2 | » | »»W tym roku Lasy Państwowe rozpoczęły nowy projekt „Pszczoły wracają do lasu”. W projekcie wezmą udział 104 pasieki prowadzone przez leśników-pszczelarzy W tym roku Lasy Państwowe rozpoczęły Polska jako jedyny kraj UE podjęła próbę przywrócenia na swoim terenie bartnictwa. Największym przedsięwzięciem w tym zakresie jest projekt „Tradycyjne bartnictwo ratunkiem dzikich pszczół w lasach” realizowany przez cztery nadleśnictwa z północno-wschodniej Polski. Na jego realizacji zyskają zarówno leśne ekosystemy, jak i człowiek. Ponieważ projekt ma wiele uwarunkowań, także gospodarczych, Lasy Państwowe poprosiły o wsparcie naukowców z Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. O roli bartnictwa w ochronie przyrody i staropolskiej tradycji opowiada dr hab. Beata Madras-Majewska, prof. SGGW kierownik Pracowni Pszczelnictwa, Wydziału Nauk o Zwierzętach SGGW. Dzieje człowieka i pszczoły Kiedy człowiek pierwszy raz spróbował miodu, nie wiadomo. Na pewno jednak bardzo mu posmakował. Nasi przodkowie wkładali wiele wysiłku, by pozyskać ten produkt. Źródła archeologiczne wskazują, że na ziemiach polskich bartnictwo było znane już 2 tys. lat temu. Rozkwit tej gałęzi rolnictwa miał miejsce w XVI i XVII wieku. Miód bartny był wówczas tak ceniony, że jego uzyskiwanie było zajęciem bardziej dochodowym niż handel drewnem i łowiectwo. Tak działo się aż do XIX wieku. Rozwój rolnictwa i związane z tym masowe karczowanie lasów wpłynęło na znacznie zmniejszenie ilości siedlisk pszczół leśnych, przyczyniając się do stopniowego zaniku bartnictwa. Decydującą rolę odegrał wprowadzany w połowie XIX wieku zakaz carski definitywnie zakazujący chowu pszczół w lasach. Wraz z nim zaginęły wielowiekowa tradycja produkcji miodów bartnych. Spowodowało to zmniejszenie się populacji pszczoły miodnej, w tym rodzimej pszczoły środkowoeuropejskiej i – co najważniejsze – zmiany w leśnych ekosystemach. „W naszej szerokości geograficznej właśnie las był naturalnym środowiskiem bytowania pszczoły miodnej, która przez tysiące lat ewolucji przystosowała się do panujących warunków. Wchodziła w skład naturalnej fauny, a przy tym oddawała nieocenione usługi, zapylając rośliny występujące w zbiorowisku. Działalność pszczoły miodnej podtrzymywała więc bioróżnorodność w środowisku leśnym, a tym samym stabilność tego ekosystemu” – mówi dr hab. B. Madras-Majewska. Skok w przeszłość dla przyszłości Próba odtworzenia bartnictwa w Polsce ma na celu przede wszystkim odtworzenie w lasach gospodarczych i leśnych parkach narodowych – przynajmniej lokalnie – zespołu owadów-zapylaczy. Jest również szansą na przywrócenie do ekosystemów leśnych prymitywnej rodzimej rasy pszczoły środkowoeuropejskiej. „Pszczoły są ważnym ogniwem w biocenozie lasu i mają wpływ na zwiększenie ilości nasion produkowanych przez liczne gatunki drzew. Ich obecność sprzyja naturalnemu odnawianiu się drzewostanu. Zapylane kwiaty drzew i krzewinek leśnych zwiększają plony ich owoców, które z kolei stanowią pokarm wielu gatunków ptaków” – mówi dr hab. B. Madras-Majewska. Przywrócenie bartnictwa, które przez co najmniej dwa tysiąclecia było istotnym elementem biocenozy polskich lasów, może mieć istotne znaczenie dla ochrony środowiska naturalnego. Warto pamiętać, że w Polsce lasy stanowią 30% powierzchni kraju. Na zwiększeniu populacji dzikich pszczół zyska nie tylko środowisko naturalne. Odpowiednio prowadzone bartnictwo może pełnić pozaprodukcyjne funkcje w lasach. Jako dodatkowa atrakcja turystyczna stwarza możliwość kulturalnego ożywienia regionu oraz ewentualnego dodatkowego zarobku dla miejscowej ludności. Bardzo atrakcyjny jest też sam miód bartny – unikatowy produkt pozyskiwany tradycyjnymi sposobami i pochodzący z czystych ekologicznie terenów leśnych. Pszczoły miodne zasiedlające barcie i kłody wytwarzają miód, który zawiera w swoim składzie nektar i pyłek pochodzący z roślin dziko rosnących w lasach. Charakteryzuje się też wyższą zawartością pierzgi, pyłku kwiatowego, wosku, żywicy drzew oraz spadzi w porównaniu z miodem pochodzącym z ula, co stanowi o wysokim potencjale antyoksydacyjnym produktu. Istotne znaczenie ma też to, że bartnictwo w znaczny sposób może przyczynić się do ratowania pszczół. Spadek ich liczebności to jedno z większych wyzwań współczesnego rolnictwa i ochrony środowiska. Przywrócenie do ekosystemu prymitywnych rodzimych ras może znacząco poprawić kondycję całego gatunku. Pierwsze sukcesy Inicjatywy odradzania bartnictwa w Polsce rozpoczęły się kilka lat temu. Projekt odbudowy pszczelarstwa leśnego, korzystając ze wsparcia funduszy norweskich, realizowały Nadleśnictwa: Augustów, Supraśl, Maskulińskie i Browsk przy współpracy z bartnikami z Baszkirii. Zasiedlone barcie i kłody bartne można dziś znaleźć np. w Lasach Spalskich, Puszczy Świętokrzyskiej, parkach narodowych – Biebrzańskim i Wigierskim. „W ramach projektu »Tradycyjne bartnictwo ratunkiem dzikich pszczół w lasach« powstało około 40 barci i kłód bartnych w puszczach północno-wschodniej Polski. Część praktyczna obejmowała szkolenia potencjalnych bartników, tworzenie ścieżek edukacyjnych i badania naukowe. W ramach części naukowej eksperci z SGGW prowadzili i koordynowali badania dotyczące kondycji pszczół zasiedlających barcie i kłody, ich przynależność rasową oraz jakość miodu. Z kolei naukowcy z Uniwersytetu Przyrodniczego w Białymstoku opracowują przepisy prawne” – mówi dr hab. B. Madras-Majewska. Z przeprowadzonych badań wynika, że kondycja zdrowotna pszczół zasiedlających barcie jest dobra, a zawartość metali ciężkich w owadach, miodzie i wosku nie przekracza obowiązujących norm. Korzyści z bartnictwa czerpią także ludzie. W Puszczy Augustowskiej i Spalskim Parku Krajobrazowym nad Pilicą odbyły się pierwsze od ponad stu lat bartne miodobrania. Tam, gdzie rozwija się bartnictwo, organizowane są tematyczne festyny i imprezy kulturalne, które przyczyniają się do turystycznego ożywienia danego regionu. Wszystko to jest dobrym znakiem dla dalszego rozwoju bartnictwa w Polsce – zapomnianej, choć niezwykle ważnej dla ochrony środowiska naturalnego staropolskiej tradycji . Anna Ziółkowska, Biuro Promocji SGGW Konsultacja: dr. hab. Beata Madras-Majewska tbWweRO.
pszczoły wracają do lasu
